«Hvem vil gå?»

«Hvem skal jeg sende, hvem vil gå?» song vi på åttitalet i songen «Jesus, her er jeg, send meg». Eg begynte å tenka på denne setninga i går, ikkje veit eg korleis eg kom på akkurat den setninga, men ho datt no ned i meg, eller kanskje eg heller skal seia «ho kom til meg»? Eg er jo trass alt oppvaksen på bedehuset. Utgangspunktet for at denne strofa dukka opp, var nokre tankar om gudstenesta, om familiært menighetsliv, om ein kan kallla det det, og om kva som kjem til å skje med gudstenesta i framtida.

Mange er bekymra for gudstenestas framtid. Det er kanskje grunn til det, kanskje ikkje. Ei viss rekruttering vil det alltid vera blant menneske som når ein bestemt alder, trur eg, som vil sjå verdien av det som skjer kl. 11 på ein søndag, år etter år, søndag etter søndag. Og som kanskje er ferdige med småbarnsperioden. Gode rutiner er ei gåve til truslivet. Det som eg synest er meir interessant enn å bekymra seg for gudstenestebesøket, er å analysera mi – og min generasjon – si tilnærming til gudsteneste og menighetsliv. Dette er ingen fullstendig analyse av dagens situasjon, men nokre strøtankar om temaet basert på eiga erfaring og eigne tankar.

Eg vaks nok opp med meir «press» (ikkje nødvendigvis negativt) heimanfrå på det å delta på kristne aktivitetar enn det mine barn gjer, gudstenestebesøk (og møte på bedehuset) inkludert. Eg protesterte nok mindre enn mine ungar gjer – på godt og vondt. Vi kan godt vera oppgitt over at folk ikkje går på gudsteneste, men når sant skal seiast, er det vel mange av oss som har vakse opp i kyrkja, og som for så vidt er glad i gudstenesta, som heller ikkje er «flinke til» å gå i kyrkja, langt mindre å ta med barna våre dit? Vi opplever rett og slett at det ikkje er veldig viktig for oss å gå i kyrkja med barna vore. Det i seg sjølv er jo ganske interessant. Eller, det vil seia, vi tar dei med i kyrkja, men gudstenesta kl. 11 på ein søndag er kanskje ikkje øvst på lista over prioriterte kyrkjelege aktivitetar. Men vi deltar på barnekor, trusopplæringstiltak, klubb, temakveldar, konsertar og konfirmasjonsundervisning og ser for så vidt på oss sjølve som garva kyrkjegjengarar likevel. Det er fint!

Det er ikkje tvil om at gudstenestelivet er i endring. Det tåler vi. Når eg tenker på korleis bedehuslivet har endra seg berre frå eg var barn og til i dag, er det ei enorm endring. Det er kanskje trist, og vi kan godt synast at det er vemodig. Men verda går vidare i kontinuerlig endring, og det er jo vi som er her, som er med på å forma den endringa. Den skjer jo ikkje uavhengig av oss som til ei kvar tid befolkar denne jorda. Kanskje har nedgangen vi snakkar om i kyrkja, meir å gjera med liva vi lever, enn «kor kristne» vi er? Kanskje passar det oss betre i enkelte periodar med trusopplæringstiltak som varer ei helg, i staden for ein fast aktivitet kvar onsdag? Eg er nemleg ikkje i tvil om at kyrkja betyr noko for oss som er vaksne og foreldre i dag. Men eg lever eit anna liv enn mine foreldre gjorde på sytti- og åttitalet, eg oppdrar barna mine annleis, eg har eit anna yrkesliv og ei anna fritid. Og før mi tid var det jo endå mindre snakk om ikkje å følgja med foreldra på gudsteneste eller møte i bedehuset. Litt av poenget mitt er at vi jo også ønsker barn som får velja sjølv, som tek stilling sjølv, og som ikkje blir tvinga til religiøse praksisar. Men det er klart at dei valmuligheitene som vi gir barna være, gjer noko med rutine og fortrolighet, med kristenliv og kristen praksis. Eg blei ikkje tvinga til å vera med, men vi protesterte nok mindre generelt på det som kom frå vaksnes munn, enn det mine barn gjer i dag. På godt og vondt, mest på godt, er mi erfaring. Eg hadde for øvrig ein strålande, god oppvekst, om nokon skulle vera i tvil. Den hadde i all hovudsak stått seg godt etter dagens målestokk, også.

Eg trur det, nettopp på grunn av det eg skriv her, er viktig at når barna er i kyrkja, enten det er på trusopplæringstiltak, kor eller konfirmantundervisning, så er vi tydelige med kva vi tilbyr; gjerne ei liturgisk avslutning med bønn og lystenning, ein fast salme eller ei anna form for ritual. For det vi vil, er jo at trua skal vera ein reiskap som barna våre kan ha glede og nytte av – ikkje noko som er dytta på frå foreldre. Det finst ulike måtar å tilnærma seg religion på – med tanke eller kropp (Det eine utelukkar ikkje det andre). Det siste trur eg har vore undervurdert eller underkommunisert som verdi. For kva er det å læra seg å tru? Det er å gjera tru; tenna lys, be, synga… Det handlar om å finna ut at dette er noko eg ikkje kan leva utan, fordi handlingane eg gjer, gir livsmeining. Det kan både ha verdi og ikkje-verdi å ha blitt tvinga med i kyrkje eller bedehus som barn. Den gode frivilligheten hjå dei som møter opp, enten det er til gudsteneste eller konfirmasjonsundervisning, kan vera med på å skapa rom for endå betre fellesskap og vera med på å skapa endå større rom for eit fortruleg og godt forhold til tru og religion for dei som er der. Fordi dei som er er der, har valt å vera der. Vi har sjølvsagt eit ansvar og ein mulighet for å styra barnas aktiviteter, og det å av og til å bli tvinga med på ting ein ikkje vil, har ingen vondt av innimellom. Det gjeld vel både skiturar og gudstenester. Men vi gir nok meir rom for val no enn før, vi tar barna med på råd, i større grad. Dessutan var det mindre å velja mellom før – og det er kanskje også ein vesentleg faktor når vi skal sjå på dagens familiar og deira aktivitetsnivå og forhold til lokalmenigheten.

«Hvem skal jeg sende? Hvem vil gå?» Mange vil framleis gå. Mange vil møtast – i hovudsak kanskje på andre tidspunkt enn kl. 11 på ein søndag. Det er kanskje litt dumt, men også veldig fint. For der to eller tre er samla, der er Jesus midt i blant oss, som skrive står. Og så vidt eg hugsar, fylgde det inga tidsavgrensing med denne lovnaden. Så anten klokka er 11 på ein søndag eller 18 på ein onsdag, lar Gud seg møta i kyrkja og i fellesskapet. Velkommen!

For nyanseringa sin del: eg er glad for at eg i så stor grad blei trekt med i kyrkje og bedehus, og ideelt sett kunne eg tenka meg å vera endå flinkare til det sjølv med eigne barn. Men verda er, som sagt, i endring, og vi må prøva å halda fast både det, og at vi faktisk utøver religion på andre måtar enn før, både i heimen og i sosiale samanhengar. Leirarbeid er jo til dømes ein strålande måte å utsetta barna for sunn, religiøs praksis (det er jo ikkje noko nytt fenomen). Det er ei vanleg gudsteneste også – så sant vi kjem oss av gårde. Målet er altså ikkje å snakka ned gudstenesta, men heller å analysera litt enkelt korleis måten vi lever liva våre, korleis vi oppdrar og prioriterer, påverkar besøkstalet på gudstenesta kl. 11 på søndagar. Det er også viktig for den eldre garde, eller alle dei av oss som «veit korleis det pleidde å vera» å erkjenna dette, slik at småbarnsfamiliane som kjem i kyrkja, ikkje blir møtt med «før var det så og så mange i tensing», «på åttitallet var vi 95 barn på søndagsskolen» osv. Det er ikkje god rekrutterings- og ivaretakingsfilosofi. Nostalgiens byrde får vi bera, vi som kjenner den. Ta imot barn og dagens unge foreldre med eit ope sinn, ikkje med sorg over korleis det var før. For det var mykje som var annleis før. Og det er mykje som er fint no.